Bạn đọc có thể đọc trực tiếp hoặc in ra giấy để đọc, bài vở, góp ý xin Gửi Email về Ban Biên Tập | Diễn Đàn - Chân thành cảm ơn!
Bến XươngSơn dầu trên vải (92cm X 73cm)Bản tặng của họa sĩ Thái Tuấn
Tranh Brielle DoThơ • Chủ trương & bút hiệu Khế Iêm • Tháng 09 năm 2025 • Năm thứ 5 • Số 17
SỐ ĐẶC BIỆT THỜI HIỆN ĐẠI
LỜI TÒA SOẠN
Trong cuốn sách “Thơ Mỹ Một Thời Đáng Nhớ”, 1000 trang, với 11 ngôn ngữ khác nhau: Anh, Việt, Hàn quốc, Nhật Bản, Trung quốc, Armenian, Albanian, Ý, Tây Ban Nha, Kiswa-hili, Ba Lan. 4 tiếng Hàn quốc, Nhật Bản, Trung quốc, Armenian thuộc về Châu Á, đều có
những hình ảnh gần gũi với nhau. Những ngôn ngữ khác thuộc về Phương Tây.
Khi nhìn hình ảnh những ngôn ngữ thuộc về Châu Á, mới nhận ra, tiếng Việt không thuộc về Châu Á, mà lại giống như Phương Tây, đặc biệt là tiếng Anh. Những bài thơ Cấu Trúc và Tân hình thức, sau đó, được Đỗ Vinh dịch qua tiếng Anh. Có điều: Đỗ Vinh tới Mỹ mới có 7 tuổi, vì thế tiếng Anh là ngôn ngữ chính, và tiếng Việt chỉ là ngôn ngữ phụ. Ông sinh năm 1968 ở Trung phần Việt Nam, cùng gia đình đến Mỹ vào năm 1975, và theo học ở trường Đại học Washing-ton, nơi ông tốt nghiệp bằng cử nhân Khoa học. Ông làm thơ và viết bài trên The New Asian Journal, The Seattle Weekly, The Vietnamese Forum of the Yale University, và Tạp chí Thơ.
“Thơ Việt Trên Đường Biến Đổi” khi được dịch ra tiếng Anh, tôi gửi cho Dr. Carol J. Comp-ton, một nhà nghiên cứu, nhà biên tập (editor) và là giáo sư đại học Mỹ, edit lại. Nhưng thay vì biên tập cho đúng văn phạm, thì bà lại chuyển thành thơ tiếng Anh dòng chính. Vì vậy, nghĩa giữa tiếng Việt và tiếng Anh có khi không đúng, nếu hiểu theo ngữ nghĩa, mà phải hiểu theo hồn thơ. Sau này, tôi xuất bản cuốn sách Dấu Quê, vào năm 1996, trong đó loại thơ Cấu Trúc là chính, được sáng tác trong khoảng 1994 – 1996. Sau “Thơ Việt Trên Đường Biến Đổi”, nhân dịp tôi gửi loại thơ Cấu Trúc, do Đỗ Vinh dịch, cho Dr. Carol J. Compton biên tập lại, nhưng bà nói, không phải chỉ biên tập mà chỉnh cho đúng với ngôn ngữ tiếng Anh. Đến năm 2016, khi làm báo song ngữ Poetry Journal In Print, tôi quen biết với nhà thơ tự do Mỹ Tom Riordan, ông đã viết lời giới thiệu dòng thơ Cấu Trúc.
Riêng thơ Tân hình thức được khởi đầu từ Tạp chí Thơ số 20 vào mùa Xuân, năm 2001, khi tới Garden Grove Office gửi báo, tôi lại gặp Richard H. Sindt, đứng bên cạnh, ông quan tâm tới Việt Nam vào năm 1999, đã dạy tiếng Anh vào khoảng 2 năm rưỡi, và viết tiểu luận về Việt Nam bằng tiếng Anh. Ông có bằng cử nhân về địa lý ở đại học tiểu bang Colorado. Khi biết tôi là người Việt thì ông nói chuyện với tôi qua tiếng Anh, và tôi nhờ ông biên tập lại dòng thơ Tân hình thức bản tiếng Anh. Sau đó, được nhà thơ vần điệu nổi tiếng Mỹ Frederick Feirstein ngợi khen.
Hai loại tiếng Anh, thơ Cấu Trúc và Tân hình thức, đã được các nhà nghiên cứu và những nhà thơ nổi tiếng Mỹ coi như, cả 2 đều có giá trị.
“Thơ Mỹ Một Thời Đáng Nhớ”, khi tôi dịch thơ của họ, từ bản tiếng Anh ra tiếng Việt, tôi thấy họ ưa thích tiếng Việt. Tôi có cảm tưởng như chữ tiếng Việt và tiếng Anh, mang tính sáng tạo. “Thơ Mỹ Một Thời Đáng Nhớ”, 1000 trang, sau này, khi in, giới trẻ mới biết được 9 ngôn ngữ khác trên thế giới, ngoài tiếng Anh, mà còn thấy tiếng Việt quan trọng không kém gì những ngôn ngữ nổi tiếng ở phương Tây.
Stanley H. Barkan (sinh năm 1936 tại Brooklyn là biên tập viên, chủ nhà xuất bản “Cross Culture Communications”), cho đến nay đã xuất bản các đầu sách bằng 50 ngôn ngữ khác nhau trên toàn cầu. Ông là nhà thơ, dịch giả độc đáo, và tác phẩm của ông đã được xuất bản trong 18 tuyển tập. Ông chỉ dịch 4 bài thơ bản tiếng Anh của tôi ra tiếng Hàn. Sau đó ông giới thiệu một số nhà thơ nổi tiếng thế giới dịch thơ, bản tiếng Anh của tôi, ra 9 ngôn ngữ khác.
Giới trẻ ở thời nào cũng vậy, khi còn đi học, luôn luôn học hỏi để có được kiến thức mới của thời đại họ. Nhưng khi tốt nghiệp, đa số đều tìm hiểu thêm những công việc khác để có thể đủ để sống cuộc đời riêng của họ. Còn một số nhỏ, vì nỗi đam mê, vẫn tiếp tục học hỏi, làm thơ, viết truyện, viết kịch, âm nhạc, thuộc về nền văn học, để thể hiện sự hiểu biết của họ. Văn học, ở thời nào cũng vậy, giúp con người hiểu sâu sắc về cuộc sống, về bản thân và thế giới chung quanh.
PGS TS Đỗ Lai Thúy là nhà nghiên cứu phê bình tại Hà Nội, đã gửi cho tôi cuốn sách “Thơ như mỹ học của cái khác”, trong đó PGS TS Đỗ Lai Thúy đã viết về hai nhà thơ nổi tiếng miền Nam: Bùi Giáng và Thanh Tâm Tuyền.
Thời đó, những bậc đàn anh của tôi ở miền Bắc và miền Nam, đều giỏi tiếng Pháp, nhờ thế, họ đã tạo ra một nền văn học mới. Miền Bắc: Nhà thơ Lê Đạt, Dương Tường, Nhà nghiên cứu Hoàng Ngọc Hiến ... Miền Nam: Họa sĩ Thái Tuấn, Duy Thanh, nhà thơ Bùi Giáng, Thanh Tâm Tuyền ... đều tạo ra được hội họa và hai loại thơ vần điệu, tự do chưa bao giờ có. Các bậc đàn anh ở miền Nam, coi tôi như người trong gia đình. Còn ở miền Bắc, khi làm Tạp chí Thơ, đều gửi cho tôi thơ và tiểu luận đăng trên Tạp chí Thơ. Khi nhà nghiên cứu Hoàng Ngọc Hiến qua Mỹ, có gặp tôi, còn nhà thơ Lê Đạt, Dương Tường khi qua Pháp đã gọi điện thoại nói chuyện với tôi.
Như tôi đã nói, khi còn trẻ, khoảng 20 tuổi, tôi chưa liên hệ gì với các bậc đàn anh của tôi, lúc đó tôi chỉ làm loại thơ vần điệu Thanh Xuân. Nhưng cũng không gửi đăng ở các tờ báo văn, văn học thời đó. Cho đến khi tới Mỹ lúc 40 tuổi, tôi gửi một bài thơ cho họa sĩ Duy Thanh, ông nói hay lắm, hãy gửi cho nhà văn & nhà thơ Mai Thảo, đăng trên báo Văn. Sau khi đăng xong tất cả, anh Mai Thảo đã bỏ tiền ra in cuốn thơ Thanh Xuân.
Sở dĩ tôi quen với họa sĩ Duy Thanh bởi vì năm 1972 khi làm tập kịch Hột Huyết, tôi gửi cho ông nhờ vẽ bìa. Khi tôi tới trả tiền, thì ông nói tôi ngồi lại để ông vẽ rất nhiều hình của tôi, và cuối cùng ông đưa cho tôi một tấm hình rất đẹp. Sau này, tôi mới biết, ông cũng chỉ vẽ hình nhà thơ Thanh tâm Tuyền trước đó mà thôi. Sau khi vẽ bìa tập kịch Hột Huyết, ông qua Đài Loan, đến năm 1975, ông qua Mỹ.
Khi qua Mỹ làm Tạp chí Thơ, tôi không làm thơ vần điệu nữa, mà làm loại thơ Cấu Trúc và Tân hình thức, sau đó được dịch ra tiếng Anh. Như tôi đã nói, lúc tham gia cuộc hội thảo thơ vùng Đông Nam Á do Dr. Carol J. Compton chủ trương vào tháng 4 năm 2004, nhờ có Tạp chí Thơ nên bà mời tôi tham dự với hai dòng thơ Lào (trước 1975 bà có dạy tiếng Anh tại lào), Phi Luật Tân. Cả hai: người Lào, Chiranan Pitpreecha, dạy ở Đại học Cornell of University. Còn Ruth Mabanglo, người Phi Luật Tân, dạy ở Đại học Cornell of University.
Sau đó, vào năm 2016, sau khi Tạp chí Thơ chấm dứt vào mùa Thu năm 2004, tôi là tờ báo song ngữ, Poetry Journal In Print. Điều may mắn, lúc đó và cho đến bây giờ, tôi là người Việt duy nhất, quen biết và giao tiếp với những nhà thơ nổi tiếng Mỹ và thế giới (58 tác giả). Dĩ nhiên, dù thế nào, cuộc đời phải trả giá sự khổ đau. Chẳng khác nào cuộc đời Socrates.
Khi tôi dịch thơ của họ bằng tiếng Anh ra tiếng Việt, sau này mới in cuốn “Thơ Mỹ Một Thời Đáng Nhớ”, lúc đầu là 700 trang. Sau đó lại được nhà thơ nổi tiếng Mỹ, Stanley H. Barkan, dịch 4 bài thơ bản tiếng Anh ra tiếng Hàn, rồi lại giới thiệu 9 nhân vật nổi tiếng khắp thế giới dịch ra 9 ngôn ngữ khác nhau, với “Thơ Mỹ Một Thời Đáng Nhớ”, 1000 trang. Cuốn đầu, 700 trang, do nhà xuất bản Domino’s Đà Nẵng, in vào tháng 7 năm 2023, mục đích để tặng giới chức dạy tiếng Anh làm tài liệu và những bạn đọc quan tâm tới ngôn ngữ tiếng Anh (của Mỹ). Sau đó được giải thưởng VănViệt.
Ngoài “Thơ Mỹ Một Thời Đáng Nhớ”, còn cuốn “Con Đường Thơ Toàn Tập”, trong đó có thơ vần điệu Thanh Xuân, còn thơ Cấu Trúc và Tân Hình Thức, bản tiếng Anh, được dịch ra nhiều thứ tiếng 9 ngôn ngữ khác trên thế giới. Và cuốn Tiểu luận “Vũ Điệu Không Vần”, trong đó có bài viết “Những Quan Điểm Thẩm Mỹ Mới”, với mục (‘Những Nẻo Đường Quá Khứ’) như sau:
“Nhà thơ Dana Gioia và Frederick Turner cho rằng Tân hình thức là một cuộc trở về tương tự như thời Phục hưng (Renaissance), một thời kỳ đánh dấu sự phong phú về sáng tạo, đời sống và kiến thức với những thành tựu văn học chưa từng có. Những gì mà những nhà Phục hưng rút ra từ Socrates, Plato, Cicero là hạnh phúc, và niềm hân hoan tràn đầy của đời sống con người. Nghệ sĩ là những triết gia đích thực trong cách tái tạo thiên nhiên, qua tài năng và phong thái nghệ thuật. Có thể kể, Leonardo da Vinci, Michelangelo, Raphael ở Ý, Francois Rabelais, Michel de Montaigne ở Pháp, Francis Bacon, William Shakespeare ở Anh, Miguel de Cervantes ở Tây Ban Nha ... Nhưng đặc điểm của thời Phục hưng chính là thiết lập một qui trình giáo dục, đặt trọng tâm vào văn phạm, lý luận và thuật hùng biện, từ đó hướng con người tới thời hiện đại.
Trong bài viết “Virus Vũ Hán và Bi Kịch Khổ Đau”, tôi đã nhắc tới nhà hiền triết Socrates. Cũng chỉ đề cập tới một số một nhân vật nổi tiếng, dù ở đất nước nào, cũng phải trả giá của sự khổ đau, qua một người vợ, nhưng với ông chỉ là chuyện bình thường, vì ông coi con người quan trọng hơn cá nhân của mình.
Bà Vợ Của Socrates (Trích “Giáo phận Vĩnh Long”):
“Nhà hiền triết Hy Lạp Socrates chẳng may có một người vợ khó tính như chằng tinh. Nhưng ông đã chịu đựng tất cả những dở chứng của bà một cách kỳ diệu. Một ngày nọ, ông đang làm đạo với các môn sinh ngay trước cửa nhà, bà vợ bắt đầu dùng một lời lẽ thô tục để rủa sả ông. Nhưng ông vẫn một mực điềm nhiên như không nghe biết gì. Bà vợ không cầm nổi cơn giận, đã múc một gáo nước tạt vào người ông. Nhà hiền triết cũng không để lộ một phản ứng. Mãi một lúc sau, ông mới bỗng đùa với đám môn sinh: Sau cơn sấm sét thì lại có mưa giông”.
Kết quả: cuộc đời khổ đau, nhờ vậy mới có tình người, và nhà triết học Socrates đã tạo nên nền văn minh phương Tây.
Đối với tôi, trong giới trẻ dù sinh ra ở Mỹ hay trong nước, tôi đều thương mến. Bởi tôi, vốn là có tình người.
• Đạo đức – tất cả mọi đạo đức – là kiến thức• Đạo đức là đủ cho hạnh phúcTHƠ VIỆT
Ý Nhi | GẶP LẠI BÉ
Bùi Chát | VÔ ÍCH
Phạm Quốc Bảo | ĐÁP THƯ BẠN
Lý Thừa Nghiệp | NGHỆ SỸ HÀNH
Đỗ Minh Tuấn | VÔ TƯ
Đào Quốc Minh | QUÊ HƯƠNG
Anh Hồng | MẸ VÀ LỜI CẦU KINH
Lê Hưng Tiến | NHỮNG NGÀY CÔ ĐƠN LÊN GIÁ
Nguyễn Đạt | Ở NÚI KỲ VÂN
Lĩnh Hồ Quang | NẮNG LÊN
Joseph Huỳnh Văn | CẦM NGUYỆT XANH
Nguyễn Tôn Nhan | LỤC BÁT BA CÂU
Khoa Hữu | ĐÊM GIÁNG SINH
Mai Văn Phấn | BÊN HOA
Ngô Thị Hải Vân | HỒI TƯỞNG
AMERICAN POETRY – A MEMORABLE TIME
THƠ MỸ – MỘT THỜI ĐÁNG NHỚ
Tom Disch | A BOOKMARK | DẤU TRANG
Khe Iem | STAIRS | BẬC THANG
Rick Stansberger | TIMELESS TOPIX | NHỮNG CHỦ ĐỀ KHÔNG NHUỐM MÀU THỜI GIAN
Frederick Feirstein | SLEEPWALKERS |
CÁC NGÔN NGỮ KHÁC
TIẾNG Ý (ITALIAN)
THE BLACK CAT | CON MÈO ĐEN | IL GATTO NERO
Cho các cháu Brielle & RileyA PLAY IN ONE SECOND | KỊCH MỘT GIÂY | UN’OPERA TEATRALE IN UN SECONDO
THE STORY OF YOUR LIFE | CHUYỆN ĐỜI ANH | LA STORIA DELLA TUA VITA
TIẾNG BA LAN
ORIGIN | POCHODZENIE | CỘI NGUỒN
YOUNG WOMAN | THIẾU PHỤ | MŁODA KOBIETA
Gửi các ca sĩ Ái Vân, Le Hong Nhung & Thu VàngMANGER | MÁNG RƠM | ŻŁÓBEK
Trích từ thơ vần điệu “Thanh Xuân” làm thời còn trẻ khoảng 20 tuổiTrích từ thơ vần điệu “Thanh Xuân” làm thời còn trẻ khoảng 20 tuổiMời bạn đọc nghe trên Youtube
Em đã bay đi – Khế Iêm / trình bày: Khánh Dũng
Reviews
There are no reviews yet.