gene đại dương

thơ

tân hình thức

hà nguyên du

cover design hà nguyên du dàn trang hà nguyen du bìa trước nguyên khai

phụ bản cao bá minh, lê thánh thư
nguyễn đình thuần, phan diên, etcetera

tạp chí THƠ xuất bản lần thứ I
tại hoa kỳ năm 2003

Văn Học Mới tái bản lần thứ I năm 2018

Tác giả giữ bản quyền © All Rights Reserved.

Gene Đại Dương.

Trở về với ngôn ngữ nói thông thường, mang không khí truyện kể, dùng lại thể thơ 5,7 hoặc 8 chữ bám vào đời sống hiện thực, diễn tả hoàn toàn tự nhiên. Đó là những đặc tính tìm thấy trong Gene đại dương :

             em yêu ta ơi em là chim
                én báo xuân vui và rồi chim
                én bay đi cho hè sang ve
                e a ru lòng tương tư không
                êm đềm cho tim lưu ly xin
                em mưa trên ta vườn khô như
                em gieo hồng ân trong nhau
                không e dè chi nên tin yêu hơn

                (em mưa trên ta)

               Một bài thơ khác:

                   mơ bữa ăn có thêm chút rau và
                   miếng bột ngọt cho con bớt lòi xương
                   mông bớt lộ con mắt đời bác nông vẫn
                   mòn mỏi không thấy chi ngày hai buổi
                   mang trên vai như ách trâu cày và
                   mụ vợ buôn mủng bán thúng cứ mải
                   miết với nắng gió rách tơi áo đầy
                   mảnh vá lạnh buốt đông về tội chi
                   mà thê lương oan khiên kẻ bị khinh               

                    miệt bần hèn nhưng ơi hắn chính là
                    một cơ phận cần có trong một bộ
                    máy xã hội một bộ máy cỗ lỗ
                    mong vứt đi để có cơ hôi thay
                    một cái máy mới vận hành tối tân...

   (mơ)

Người đọc có thể hơi ngỡ ngàng trước một bài thơ như vậy. Bởi vì thơ Tân hình thức đã chuyển từ âm vang của chữ sang cú pháp. Đọc có thể như đọc truyện. Kỷ thuật lặp lại được xử dụng như một yếu tố thay thế vần. Phản hồi và trùng lặp sẽ mở rộng bài thơ như những làn sóng lan. Mỗi lần lặp lại có thể chuyển qua một ý tưởng mới ảnh hưởng bởi lý thuyết Hỗn Mang(Chaos):

  từng hồi từng hồi rền
                   vang nhịp điệu lúc bi
                   lúc hùng, nhịp điệu theo
                   bước lập lòe của những
                   ánh đuốc, những ánh đuốc
                   làm mẫu tiên phong và
                   cứ từng hồi và cứ
                   lập lòe cứ hết thế
                   hệ này sang đến thế
                   hệ khác, vẫn một điều

 thương tâm nhất vẫn là
                   những tàn lụi của ngọn
                   nến, những ngọn nến tàn
                   lụi bởi những tiếng kèn
                      bởi lập lòe của bao

                   ánh đuốc, những ánh đuốc
                   soi dẫn đến những ánh
                   đuốc tìm kiếm tông tích
                   như một đáp số của
                   các bài toán, dù kèn

                    thúc quân hay kèn truy
                   điệu dù đuốc soi dẫn
                   hay đuốc truy tích dù
                   nến sinh nhật nến liên
                   hoan nến tưởng niệm
                   sau cùng vẫn là kèn
                   vẫn là đuốc vẫn là
                   nến gặp nhau trong ngày ...
                   một ngày tiễn đưa nhau!! 

                   (kèn, đuốc và nến)

Thơ Tân hình thức vẫn đang trong thời kỳ thử nghiệm. Học hỏi từ nền thơ hiện đại của Mỹ mà phong trào thơ Tân hình thức (New Formalism) đang là chuyển động chính ảnh hưởng đến cả nền thi ca thế giới trong nửa thế kỷ nay.

Trở về với thơ Việt, sau một thời gian dài gần 100 năm của thơ Tự Do, đây cũng là cơ hội để chúng ta học hỏi thêm không những về sự cần thiết phải thay đổi kỷ thuật mà thơ còn chuyển tải một nội dung phù hợp với thời đại chúng ta đang sống trong những chiều hướng có ý nghĩa.

NGUYỄN LƯƠNG BA

Ngôn từ thoát đã thoát ra khỏi hòn đá nó mang trên mình hòn đá của ngữ nghĩa để cộng thêm vào đó những âm vang của chính nó không lệ thuộc vào bất cứ điều gì – tự do - người đọc đọc thơ tân hình thức cảm nhận ngay âm thanh ấy trong tâm hồn mình đang nảy nở những lạc thú của trần gian… một thiên đường ngay trong chính thực tại bên trong mà mình không hay biết vừa được khơi nguồn tạo ra sức sống mạnh mẽ để vượt qua bao thác ghềnh mà ở đó thế giới khách quan và con người cùng chung sống hạnh phúc… ngữ nghĩa trở nên thứ yếu nhưng không phải là bị bỏ qua và xem nhẹ ngược lại ngữ nghĩa được khai thác một cách đa chiều… không áp đặt.

Người đọc thơ hay đọc gì trong thời đại này không còn đọc chậm mà đọc lướt vì vậy thơ tân hình thức đáp ứng yêu cầu của người đọc, không đọc từng chữ từng câu thậm chí cả đoạn nhưng khi lướt qua như thể một cơn gió lướt qua người đọc cảm nhận được gì? Vấn đề không còn đặt nặng ở việc đứt đoạn mà ý niệm của toàn bài toát ra từ đó, chính là cơn gió kia như những nốt nhạc không lời nhảy múa trong tâm hồn người đọc làm tiêu tan tiêu cực mà ai đó cho là sự ngắt đoạn đã trở thành nhịp điệu… tại sao chúng ta lại để những điều tiêu cực phá hỏng cuộc sống tươi đẹp này ngay cả khi chúng hiện tồn thì chúng cũng không thể phá hỏng tâm hồn mỗi chúng ta được vì ai cũng muốn hạnh phúc mà sao không giành lấy nó, lại tiếp tay cho những điều tiêu cực kia … Một câu chuyện trong bữa ăn … một người thất thố nói lời không hay chẳng lẽ làm cho bữa ăn đó không ngon, mà thôi … đó là dại hay khôn … đó là nên hay không nên … chỉ vì những định kiến … con người chấp nhận hạ mình trước ngôn ngữ hay cái gì đó do chính mình tạo ra … thật lạ … trong khi bánh xe lịch sử cần phải tiếp tục đi tiếp trong sự đấu tranh có còn cần thiết nữa hay chăng…

Thơ tân hình thức không áp đặt người đọc người nghe vào ngôn từ ngược lại đặt người đọc người nghe vào trong sự tồn tại của mình … bài hát “Chờ người nơi ấy” dù có hay đến mấy theo tiêu chuẩn nào đó thì nó cũng đẩy người nghe vào cái cảm giác sự đời không thoát ra được là như thế là như thế phải chấp nhận như thế … nhường chỗ cho tính nhạc mà ngôn từ tạo ra … thật đa sắc … theo hướng mở hơn là chân lý hóa.

Xuân Thủy 11.7.2013