TÌNH NGƯỜI VÀ THƠ TÂN HÌNH THỨC

Nguyễn Lương Ba

Nhân loại luôn đặt mình trong tương giao phổ quát của những đối xử huynh đệ và thiện cảm là ý nghĩa mà lịch sử phải thực hiện trong giòng sống của con người. Lịch sử phải vượt qua những tương tàn và hủy diệt để mở tới một triển vọng nhằm thiết lập một nhân loại đại đồng và thống nhất trong đời sống. Lo lắng của lương tâm trở thành mơ ước của ý hệ. Chính ở trong sự chuyển hóa từ một tình tự trung thực đến một hệ thống tư tưởng, ý nghĩa của lịch sử đã bắt đầu theo một chiều hướng suy đồi. Một tác động nhằm đưa hệ thống tư tưởng vào thực tiễn xã hội thêm một lần nữa lay dộng ý nghĩa đó đến tận nền tảng. Lịch sử bắt đầu thăng trầm theo khả năng luận lý, nhận thức và phán đoán của con người. Trên quan điểm đại thể, văn học nghệ thuật sẽ đưa nhân loại về một nhìn nhận đáo lý và cấp thiết. Nó như một sức phản động mọi mưu toan ám hại đời sống con người bằng mọi phương tiện của tư tưởng và bạo động. Một nền văn học nghệ thuật phục vụ cho một chủ nghĩa và xem thành quả của hoạt động đó như là công trình văn hóa là một nghệ thuật đã đặt nhân loại ra khỏi mọi cứu rỗi, bởi lúc đó nghệ thuật đã trở thành một thứ công cụ nằm chết trong một cơ cấu ý hệ. Trong viễn tượng đó, nghệ thuật đã thu hẹp nhân loại vào bên trong một phần mơ ước của ý hệ chỉ có tính cách giai đoạn. Do đó nghệ thuật bị cô lập giữa toàn bộ đời sống của nhân loại và sẽ chết ngạt giữa sự kết án của tập thể quần chúng. Nghệ thuật như vậy chỉ có nghĩa là làm đầy những khoảng trống để hoàn thành cơ cấu ý hệ một cách tốt đẹp. Nó đang bỏ quên những thực tại khác, những tập thể khác và rồi nó đứng bên ngoài trái tim và số phận của nhân loại. Nghệ thuật luôn phấn đấu cùng khả năng bạo động, vận hành của lịch sử, chia sẽ những tình cảm của con người để nhằm thực hiện mơ ước đích thực và sâu xa của nhân loại. Ai đó có lần nói đến sự lớn lao của nghệ thuật hẳn không quên nghĩ tới điều đó.

Từ những hoàn cảnh bi thảm và đau xót do thiên tai Sóng Thần xãy ra ở vùng Nam Á, những người làm văn học, nghệ thuật đều cảm thấy xúc động. Không những là xúc động mà còn bị thôi thúc như là một ý thức đối với lịch sử để nói lên tiếng nói, thiết lập một ý nghĩa thực tiễn, san sẻ nỗi đau của con người bằng chính ngôn từ của mình.Văn thơ chỉ có thể diễn tả trong ngôn từ vì vậy nó không định hình thành cơ cấu, bởi ngôn từ không thể trở thành sự vật. Đó chính là sức mạnh của tình cảm và ý thức. Tác dụng của nó sẽ có hiệu lực trên bình diện rộng lớn bởi vì văn thơ không nhắm đến bản thân của cá nhân mà bày tỏ cho cả một tập thể. Nó thu gọn đời sống trong một tác phẩm nhỏ bé nhưng đồng thời mở ra một viễn tượng đời sống rộng lớn và bao quát hơn. Cùng với những tiếng nói khác, chia sẻ niềm đau thương của con người trước thảm nạn Sóng Thần, website Thơ Tân Hình Thức đã mở rộng trang thơ để đón nhận bài vở của các bạn văn gửi về. Có thể đọc bài của nhà thơ Lý Đợi ở Sài Gòn, Đặng Thân ở Hà Nội, Hoàng xuân Sơn ở Canada và bài vở của các nhà thơ từ các tiểu bang của nước Mỹ. Ý thức này là điều kiện để nghệ thuật xâm nhập vào thực tiễn xã hội, cơ cấu tập thể nhưng ý thức này cũng đồng thời bắt đầu cho nhịp vận chuyển đổi thay. Cho dù tác dụng của nghệ thuật trên bình diện xã hội chưa được bày tỏ tức thì, người làm văn học nghệ thuật có thể cảm thấy chu toàn công tác của mình một phần nào đó bởi vì trách nhiệm nghệ thuật mà tập thể đòi hỏi là một trách nhiệm lý thuyết, căn cứ trên những giá trị tinh thần. Như vậy có một tương quan chặt chẽ giữa nghệ thuật và quần chúng. Nghệ thuật gắn liền với quần chúng trong lý do hiện hữu cũng như trong trách nhiệm lịch sử. Quả thực, nghệ thuật là tiếng nói và hơi thở cuối cùng của con người trong xã hội nhất là một xã hội bạo động và tai ương. Nghệ thuật đứng bên trên hạ tầng kiến ttrúc cho nên không thể đòi hỏi những tác động hữu hình và thực tiễn của giá trị nghệ thuật. Tuy nhiên, nghệ thuật còn cải hóa ngược lại cho lực lương hạ tầng kiến trúc đó đồng thời có thể bày tỏ sự thiết lập mới cơ cấu lực lượng trên. Đó là con đường mà nghệ thuật đi vào đời sống hiểu như là một ngôn ngữ của đời sống.

Mỗi bài thơ Tân hình thức của mỗi tác giả đều mang những tâm trạng khác nhau hay nói một cách sâu xa hơn những truyền thống tinh thần, văn hóa xuất phát từ những hoàn cảnh lịch sử đã tác động mãnh liệt lên những xúc cảm của họ như là vai trò của đạo đức nhằm giải thích sự giới hạn giá trị cá thể và đặt cá thể vào trong một tương quan xứng hợp với đạo sống của một con người, của một dân tộc. Họ rung động thật sự những thực tại của đời sống, những khổ đau đích thực mà không bị luận lý của ý hệ che mờ.

Và thơ Tân hình thức với tính cách mở rộng của thể loại thơ đã giúp phụ vào, chuyên chở tình tự không những bắt nguồn từ thực tại để diễn tả chân lý của thực tại mà còn đem tới một sự đổi thay cho thực tại. Từ diễn tả đến đổi thay là một nhịp vận động tiến bộ của nghệ thuật kêu gọi một sự nhìn nhận phổ quát để thực hiện mơ ước của nghệ thuật. Chính giá trị của nghệ thuật được bày tỏ trong nhịp vận động này. Trên bước đường thực hiện ý nghĩa của mình, thơ Tân hình thức vươn dậy như một tác động đối với đời sống, từ đó xây dựng một truyền thống và một quá trình hiện hữu lớn lao. Một viễn tượng mở ra như thế cũng là một thử thách tâm hồn những người theo đuổi nghệ thuật vậy.

* Xin đọc các bài thơ Tân hình thức viết về thảm nạn Sóng thần.

NGUYỄN LƯƠNG BA | Translated by J. Do Vinh

www.thotanhinhthuc.org

When I first learned how to read, to write,
to listen see and understand, to imagine,
to remember my life drifting afar
to a place that is suffering a natural

Khi bắt đầu biết đọc, biết viết, biết
nghe nhìn hiểu, biết tưởng tượng, biết nhớ
lại trong đời mình đang trôi ở một
nơi xa cái nơi đang bị thiên tai,

disaster. The first time I heard tsunami
tsunami tsunami, tsunami tsu-
nami. Oh, south asia where I am
familiar, had come to pass, had made landfall

Thì lần đầu tiên tôi nghe tsunami
tsunami tsunami, sóng thần sóng thần.
Ôi vùng đông nam á nơi tôi biết,
đã đi qua, đã cập bến, biết bao

know that I have died on a stormy night.
Oh but to let the boat sink. Oh the great
and so many love, Ladang, Penang
Galang Indonesia, when I on a

Thân thương, nào Ladang, Penang
Galang Indonesia. Khi tôi từ
con thuyền vượt đại dương, một ra đi,
sóng dữ, vâng sóng dữ và tôi biết

boat crossing the seas on a voyage.
The horrible waves after waves and I
storm quickly passing powerfully and
naturally without question, and I

Rằng mình đã chết giữa đêm giông bão.
Ồ, thì cũng đành để con thuyền chìm.
Ôi, cơn bão lớn lao vội vàng đi qua,
mạnh mẽ, thản nhiên chả cần hỏi han.

imagine the horror but how could I
imagine such horror when the waves like
the heavens crashing down on the beautiful
beaches like a dream where there are people

Và tôi liên tưởng sự khủng khiếp kinh
hoàng, mà làm sao liên tưởng được khi
cơn sóng như trời sập đánh vào các
bãi biển xinh đẹp thơ mộng, mà ở

enjoying the pleasures of the world, so
it begs the question where is God’s mercy
for a tsunami as such? (a Christmas
had just come to pass). Too many people

Đó những người ở thế gian đang tận
hưởng lạc thú trần gian thì thử hỏi
ân sủng của Chúa và tsunami là thế nào?
(Một mùa Giáng Sinh vừa mới qua đi.)

had been killed in a single day quickly
disappearing, quickly dissolving while
they were speaking and smiling in this life.
Life remains virginal. Let’s look to the

Quá nhiều người đã chết trong một ngày,
nhanh chóng biến mất, nhanh chóng tan đi
mà họ thì đang cười nói với cuộc
đời này. Cuộc sống vẫn còn trinh nguyên,

Southern sea and the mother holding her
child in Banda Aceh had died truly not
knowing what to say! The sea is now calm?

Hãy nhìn về biển Đông và bà mẹ
đang ôm đứa con ở Banda Aceh
đã chết, mà thật không biết nói gì!
Mà biển thì lại đang êm, có phải?