A Book For a Time When Multi-Religious Thought Is Under Attack
Shad Naved | 22/08/2021
There exists a trend of writing books introducing famous literary personages for children.
In Urdu, among books of this ilk, we have Bachchon ke Ghalib (Ghalib for children) or Bachchon ke Iqbal (Iqbal for children) or any of the other renowned modern personalities whose lives and works are rendered in simple anecdotal prose and paraphrased for young readers. Although a “minor” genre of writing, the genre of instructive biographies “for children” follows the trend of 19th century colonial education that believed in instructing the youth by example rather than application.
Altaf Husain Hali, another favourite subject for the “for children” series of books, and one of the earliest writers of modern critical prose in Urdu, associated with the Aligarh movement for the education of the elite among the Muslims of India, invented the genre of the biography of exemplary individuals, albeit written for mature readers and not for children. One of the subjects of Hali’s biographies was Mirza Ghalib.
Today, the poet’s name represents the last gasp of classical Urdu and Persian poetry in the subcontinent, or somewhat contradictorily, the birth of a modern consciousness in Urdu literature. Whichever Ghalib we subscribe to, the poet’s name alone conveys the figure of a venerable, imitable, exemplary teacher and guide for readers and connoisseurs of Urdu poetry worldwide.
As the genre of biographies for children suggests, there can be many Ghalibs or Halis or Iqbals. But the ones for children are written by adults seeking to instruct them through exemplary lives and works of the great writer. Anjum Altaf and Amit Basole’s recently published an anthology Thinking with Ghalib: Poetry for a New Generation (Lahore, Folio Books and is forthcoming from Roli Books, India), which tries to recast the genre of exemplary books for the 21st century. The “new generation” of their title refers to “young South Asians” whose “multi-cultural, multi-religious civilization” is under attack, the editors contend. They have chosen Ghalib to turn this tide because he represents that civilisation and its pluralistic values.
‘Thinking with Ghalib: Poetry for a New Generation’ by Anjum Altaf and Amit Basole. (Lahore, Folio Books and is forthcoming from Roli Books, India)/ ‘Suy nghĩ cùng Ghalib: Thơ ca cho thế hệ mới’ của Anjum Altaf và Amit Basole. (Lahore, Folio Books và sắp ra mắt tại Roli Books, Ấn Độ)
The focus in Thinking with Ghalib is on Ghalib’s verse than his life.
The book consists of 30 couplets selected from the poet’s Urdu divan, thereby choosing not to engage with entire ghazals. Thus, it is a selection from a selection of ghazals which Ghalib himself made from a vast number of his Urdu ghazals which we today know as his definitive divan. Each couplet is treated as a chapter-like entry, consisting of the original text, rendered in Urdu, Hindi and Roman scripts and a working literal translation into English. This is followed by the editors’ commentary on the selected verse.
The authors proceed in each chapter, which is titled after the lesson-theme they want readers to draw, by discussing the meaning of the verse after which they pick a theme of contemporary relevance that advances on the poem’s meaning. The themes variously include dogmatism, rationalism, tolerance, self-awareness, self-criticism, belief, doubt and freethinking. The commentaries often digress towards references to current politics in India and Pakistan, and in the world at large, especially various instances of political violence and social intolerance.
These digressions appear to say something about the poetic lines that are their point of departure. But poetry is not enough to think about the complexities of geopolitics. Not even Ghalib’s poetry. And yet to think “with” Ghalib is the wager of the editors. Unlike their 19th and 20th century predecessors, Anjum Altaf and Amit Basole invite us to leave the poet and his verses behind, for a while, and consider the world in which we read poetry such as Ghalib’s. The effect can be both jarring and suggestive. As would be obvious by now, the book is not written for the purist.
In one respect though Altaf and Basole’s selections and their commentary on Ghalib are unable to overcome a problem faced by all biographers and anthologists of classical Urdu poetry in the modern period. This is the “problem” of love, i.e. the centrality of the erotic ghazal to Urdu literature as such. This is what makes it difficult to treat Ghalib as a unique poet who wrote after all in a thoroughly conventional language of the Urdu and Persian ghazal, spoken largely in the voice of the lover addressing the world about his passion for someone in that world.
Invariably, in their commentary, the authors begin discussing the outermost erotic meaning of the selected couplet from Ghalib. But soon they must leave it behind either by forcing an analogy (the beloved as the state; the lover as the citizen) or resorting to the time-honoured interpretation of erotic love as really mystical or universal. Love and politics are left irreconciled.
At least since Hali’s time, Urdu critics have been at pains to give a social content to the love-poetry format of the Urdu ghazal. For a book that calls out to young South Asians to recover the lost ground of their civilisation, could it be that this lost ground is really the inability to read and write love poetry with little or no connection to the world outside? Is it not easier to speak of politics and morality to the youth than of something seemingly anti-political and emotional as love? What would a book of “love poetry for South Asian youth” look like today?
This could be one answer to the question with which the authors close the book: “Is there anything more we can learn from Ghalib that would help us through these divisive times?”
Shad Naved teaches comparative literature at Ambedkar University, New Delhi.
Có một trào lưu viết sách giới thiệu những nhân vật văn học nổi tiếng dành cho trẻ em.
Trong tiếng Urdu, trong số những cuốn sách thuộc loại này, chúng ta có Bachchon ke Ghalib (Ghalib dành cho trẻ em) hoặc Bachchon ke Iqbal (Iqbal dành cho trẻ em) hoặc bất kỳ nhân vật hiện đại nổi tiếng nào khác có cuộc sống và tác phẩm được trình bày bằng văn xuôi giai thoại đơn giản và được diễn giải lại cho độc giả trẻ tuổi. Mặc dù là một thể loại văn bản “nhỏ”, thể loại tiểu sử hướng dẫn “dành cho trẻ em” đi theo xu hướng giáo dục thuộc địa thế kỷ 19 tin vào việc hướng dẫn thanh thiếu niên bằng ví dụ hơn là ứng dụng.
Altaf Husain Hali, một chủ đề yêu thích khác của loạt sách “dành cho trẻ em”, và là một trong những nhà văn đầu tiên của văn xuôi phê bình hiện đại bằng tiếng Urdu, gắn liền với phong trào Aligarh nhằm giáo dục giới tinh hoa trong số những người Hồi giáo ở Ấn Độ, đã sáng tạo ra thể loại tiểu sử về những cá nhân mẫu mực, mặc dù được viết cho độc giả trưởng thành chứ không phải cho trẻ em. Một trong những chủ đề tiểu sử của Hali là Mirza Ghalib.
Ngày nay, tên của nhà thơ tượng trưng cho hơi thở cuối cùng của thơ Urdu và Ba Tư cổ điển ở tiểu lục địa, hoặc có phần mâu thuẫn, sự ra đời của một ý thức hiện đại trong văn học Urdu. Bất kể chúng ta theo Ghalib nào, thì chỉ riêng tên của nhà thơ cũng truyền tải hình ảnh của một người thầy và người hướng dẫn đáng kính, đáng noi theo, mẫu mực cho độc giả và những người sành thơ Urdu trên toàn thế giới.
Như thể loại tiểu sử dành cho trẻ em gợi ý, có thể có nhiều Ghalib, Halis hoặc Iqbal. Nhưng những cuốn dành cho trẻ em được viết bởi người lớn muốn hướng dẫn chúng thông qua cuộc sống và tác phẩm mẫu mực của nhà văn vĩ đại. Anjum Altaf và Amit Basole mới xuất bản tuyển tập Thinking with Ghalib: Poetry for a New Generation (Lahore, Folio Books và sắp ra mắt bởi Roli Books, Ấn Độ), cố gắng đúc lại thể loại sách mẫu mực cho thế kỷ 21. Các biên tập viên cho rằng “thế hệ mới” trong tiêu đề của họ ám chỉ “những người Nam Á trẻ tuổi” có “nền văn minh đa văn hóa, đa tôn giáo” đang bị tấn công. Họ đã chọn Ghalib để xoay chuyển tình thế này vì ông đại diện cho nền văn minh đó và các giá trị đa nguyên của nó.
Trọng tâm trong tác phẩm Suy nghĩ cùng Ghalib là những vần thơ của Ghalib hơn là cuộc đời của ông.
Cuốn sách gồm 30 câu đối được chọn từ divan Urdu của nhà thơ , do đó chọn không tham gia vào toàn bộ ghazal. Do đó, đây là một lựa chọn từ một lựa chọn các ghazal mà chính Ghalib đã tạo ra từ một số lượng lớn các ghazal Urdu của mình mà ngày nay chúng ta biết đến như là divan chính thức của ông . Mỗi câu đối được coi là một mục nhập giống như chương, bao gồm văn bản gốc, được trình bày bằng chữ Urdu, Hindi và La Mã và bản dịch nghĩa đen sang tiếng Anh. Tiếp theo là bình luận của biên tập viên về câu thơ đã chọn.
Các tác giả tiến hành trong mỗi chương, được đặt tên theo chủ đề bài học mà họ muốn người đọc rút ra, bằng cách thảo luận về ý nghĩa của câu thơ sau đó họ chọn một chủ đề có liên quan đương đại thúc đẩy ý nghĩa của bài thơ. Các chủ đề khác nhau bao gồm chủ nghĩa giáo điều, chủ nghĩa duy lý, sự khoan dung, tự nhận thức, tự phê bình, niềm tin, sự nghi ngờ và tư duy tự do. Các bình luận thường lạc đề sang các tham chiếu đến chính trị hiện tại ở Ấn Độ và Pakistan, và trên toàn thế giới, đặc biệt là các trường hợp bạo lực chính trị và sự không khoan dung xã hội khác nhau.
Những đoạn lạc đề này dường như muốn nói lên điều gì đó về những dòng thơ là điểm khởi đầu của chúng. Nhưng thơ ca không đủ để suy nghĩ về sự phức tạp của địa chính trị. Ngay cả thơ ca của Ghalib cũng không đủ. Nhưng việc suy nghĩ “cùng” với Ghalib lại là canh bạc của các biên tập viên. Không giống như những người tiền nhiệm của họ vào thế kỷ 19 và 20, Anjum Altaf và Amit Basole mời chúng ta tạm gác lại nhà thơ và những vần thơ của ông, trong một thời gian, và xem xét thế giới mà chúng ta đọc thơ ca như của Ghalib. Hiệu ứng có thể vừa gây sốc vừa gợi ý. Như đã thấy rõ ràng, cuốn sách này không được viết cho những người theo chủ nghĩa thuần túy.
Tuy nhiên, xét về một khía cạnh nào đó, các tuyển tập của Altaf và Basole cùng với lời bình luận của họ về Ghalib không thể vượt qua được một vấn đề mà tất cả các nhà viết tiểu sử và tuyển tập thơ Urdu cổ điển trong thời kỳ hiện đại đều phải đối mặt. Đây là “vấn đề” của tình yêu, tức là tính trung tâm của ghazal khiêu dâm đối với văn học Urdu nói chung. Đây là điều khiến việc coi Ghalib là một nhà thơ độc đáo, người đã viết bằng một ngôn ngữ hoàn toàn thông thường của ghazal Urdu và Ba Tư, phần lớn được nói bằng giọng của người yêu đang nói với thế giới về niềm đam mê của anh ta dành cho một ai đó trong thế giới đó trở nên khó khăn.
Không thay đổi, trong phần bình luận của mình, các tác giả bắt đầu thảo luận về ý nghĩa khiêu dâm bên ngoài của câu đối được chọn từ Ghalib. Nhưng họ sớm phải bỏ nó lại phía sau bằng cách áp đặt một phép loại suy (người được yêu là nhà nước; người yêu là công dân) hoặc dùng đến cách diễn giải lâu đời về tình yêu khiêu dâm là thực sự huyền bí hoặc phổ quát. Tình yêu và chính trị không thể hòa giải.
Ít nhất là kể từ thời Hali, các nhà phê bình Urdu đã phải rất vất vả để đưa ra một nội dung xã hội cho định dạng thơ tình của Urdu ghazal. Đối với một cuốn sách kêu gọi những người trẻ Nam Á khôi phục lại nền tảng đã mất của nền văn minh của họ, liệu nền tảng đã mất này có thực sự là không có khả năng đọc và viết thơ tình với ít hoặc không có mối liên hệ nào với thế giới bên ngoài không? Chẳng phải nói về chính trị và đạo đức với giới trẻ dễ hơn là nói về một điều gì đó có vẻ phản chính trị và cảm xúc như tình yêu sao? Một cuốn sách “thơ tình dành cho thanh thiếu niên Nam Á” sẽ trông như thế nào ngày nay?
Đây có thể là một câu trả lời cho câu hỏi mà các tác giả kết thúc cuốn sách: “Liệu chúng ta có thể học được thêm điều gì từ Ghalib để giúp chúng ta vượt qua thời kỳ chia rẽ này không?”
Shad Naved giảng dạy văn học so sánh tại Đại học Ambedkar, New Delhi.
150 Years of Mirza Ghalib: How His Genius Took the Ghazal to New Heights and Depths
Posted onCategoriesBooks, The Arts
This is the first of a two-part series celebrating the life and work of Ghalib on his 150th death anniversary.
deed teri ānkh ko us husn ki manzur hai
ban ke soze zindagi har shai men jo mastur hai
(Your eye penetrates to the (real) beauty of the world—
Life’s vitality as concealed in every element.)
– ‘Mirza Ghalib’, Muhammad Iqbal
This is the first of a two-part series celebrating the life and work of Ghalib on his 150th death anniversary. The second part, which looks at how Ghalib survived turbulent times and paved the way for future revolutionary poets, will be published tomorrow.
āte haiñ ġhaib se yeh mazāmīñ ḳhayāl meñ
ġhālib sarīr-e-ḳhāmah navā-e sarosh hai
(These ideas visit the imagination from the beyond: in the scratchings of the reed pen (I hear) the angel’s song.)
In this couplet, Ghalib expresses the age-old belief that the provenance of poetry is divine and mystical. The sound of the reed pen, substituted metonymically for poetry, is likened to the voice of an angel to emphasise the role of inspiration in a poet’s vocation. The grating sound of a reed pen scratching on paper suggest the exacting efforts of creativity — ‘I was sentenced to the hard labour of writing prose and poetry,’ laments Ghalib in a letter.
Through all this, Ghalib references the artist’s perennial struggle to mirror and embody in the earthly world the sacred essence of the beyond.
The couplet is vintage Ghalib – lyrical, dense, polysemous, metaphysical, and endowed with universal content. Ghalib wrote countless Urdu couplets of this kind, in which the sheer microcosmic intensity of his ashār captivates the readers’ mind and heart. He owed this accomplishment as much to his unique imagination and mastery of Urdu language as to his access to two traditions of ghazal form.
Comprising a series of closed couplets, similar to heroic couplets in English, the ghazal form’s natural tendency is to craft either an epigram or an aphorism — a fact that was exploited by Ghalib in all its varied possibilities. The ghazal’s sher, being syntactically and thematically an independent entity, compels the poet to cultivate a style that is allusive, symbolic, and, most importantly, resonant with images and metaphors found in the tradition of ghazal poetry reaching as far back as the seventh century CE in Arabic, and to the eleventh century in Persian. The form poses a creative challenge to poets, spurring the more ingenious to extend the boundaries and possibilities of the ghazal, both thematically and structurally – and Ghalib did exactly that.
Mirza Asadullah Khan Ghalib was born in 1797 at Agra at a time when the British were strengthening their hold in north India, particularly in Delhi and Agra. In such turbulent times, life was chaotic and uncertainties prevailed. The Mughal Emperor Shah Alam II was already reduced to a titular head: in 1803 General Lake captured Delhi and pensioned him off
These conditions were hastening the decline of the feudal nobility to which Ghalib belonged. His ancestors had always held important positions in army or court, and Ghalib could do no better. As a member of the gentry, Ghalib could either choose to follow his ancestors into the army – now under the British an impossibility – or be a man of letters.
For centuries, in Delhi, a rich literary culture prevailed at court and at large – particularly symbolised by the popular custom of mushaira (poetry readings). Literature served not only as a cultivated pastime and entertainment, but also a means to earning esteem and prestige in society. When a poet’s artistic accomplishments caught the eye of a rich and powerful nobleman, he earned rewards as well as patronage, ensuring economic security.
But now literary culture was beginning to serve another purpose. It provided a refuge from the loss and humiliations of real-life disempowerment, and, as a consequence of nostalgia for the past, hyperbole, contrived language, and an obsession with rhetorical devices became paramount – all signs of escapism and decadence.
Around 1812, Ghalib had shifted to Delhi, a city supposed to provide better avenues in life. Ghalib had already started writing poetry in Urdu, but as Persian was the literary language of the cultivated elites, he taught himself the language. Soon, he was writing poetry in Persian and winning praise. He followed as his model the poetry of Mīrzā Abdul-Qādir Bēdil (1642–1720), an accomplished Indian poet of sabk-e hindī (the characteristic Indian style of Persian poetry).
Ghalib’s first collection of Persian poetry was published in 1845 as mayḵāna-ye ārzū. He maintained that he chose Persian as it provided better opportunities for self-expression, and always considered his Persian poetry to be superior to Urdu. Whatever his opinion of his Persian poetry, he had published the first version of his Urdu divan in 1841, which established him as the foremost Urdu poet of his era, only matched by Sheikh Muhammad Ibrahim Zauq (1789–1854), the poet laureate at the Mughal court.
By 1850, Urdu was the language of court, where Ghalib regularly participated in mushairas. Eventually, emperor Bahadur Shah Zafar, an accomplished poet himself, acknowledging his talent and achievements, appointed him as his poetry mentor at the death of Ibrahim Zauq.
Though he was ridiculed and condemned by contemporary rival poets for writing incomprehensible poetry, Ghalib was experimenting and innovating – in both style and content – in his ghazals. His letters, collected and published during his life time, provide evidence that he was a conscious innovator, compulsively refining his expression and drawing out new meanings from the restricted thematic world, thereby continuously expanding poetic possibilities.
He enriched Urdu poetry with images and symbols with wider philosophical appeal, and his best ashar throb with sincere and profound sentiments that succeed in raising ghazal to a higher level than the frivolous and superficial depiction of love.
It is impossible to appreciate Ghalib’s genius and uniqueness till we read his ashar closely, by entering the world of their associations and allusions. The following brief analyses of four of his couplets illustrate Ghalib’s characteristic style and technique:
I
āgahi dāme shaneedan jis ḳadar chāhe bichhāye
madā anḳā hai apne ālame taḳreer kā
(However intelligence casts its net of reason: the meaning of my poetic world will ever elusive be.)
The couplet was written in defiance of the rival poets who ridiculed Ghalib’s recondite poetry as meaningless and beyond comprehension. Ghalib uses original metaphors and conceits to transcend a simple rebuttal of his detractors. It requires some explaining.
The mind may spread its net of reason striving to understand the meaning of the poet’s words, but as the mythical bird anqa can’t be caught, the sense of his words would never be grasped. Ghalib invariably described abstract ideas and thought in concrete images and symbols for greater impact – here, the net of reason and the allusion to the anqa, the mythical bird, serving that purpose.
The word anqa is used in Urdu idioms to suggest rarity, and a sense of elusiveness. However, there are other nuances of meaning that must be unravelled. Since anqa is an imagined bird, it represents imagination and contrasts with the reason of the first line, thereby implying the traditional conflict between reason and imagination. The poet’s ‘alame taqreer’—literally, ‘world of speech’, and figuratively, poetry – requires imagination to understand, and not the rigid and abstract reasoning which seems helpless before it.
II
asal e shuhūd o shāhid o mashāhūd ek hai,
hairāñ hūñ, phir mushāhidā hai, kis hisāb se(The essence of what is seen, (the one) who sees, and all seen is one and the same:
At a loss I am, (not knowing) how to account for the act of seeing.)
Indeed, the couplet is about the mystical philosophy of wahdatul wajūd (unity of existence), but Ghalib nuances and twists the conventional theme to pose a question that is simultaneously sceptical and profound. Despite the idea in wahdatul wajūd that the essence is fundamental, it’s the act of perception that creates all discrete entities that we see around. While essence exists in a timeless domain, the perception of things exists in the temporal realm.
Ghalib destabilises this understanding by asking a subtle question: in which of these realms does the act of seeing exist? For if the act of seeing did not occur, neither would there be discrete differences, nor the need for speaking about discovering their essence.
By asking this question, Ghalib seems to indicate that essence and its diverse manifestations are inextricably tied to each other. This highlights the paradoxical nature of existence, where we are bound to perpetually strain to appropriate the many as the one.
III
likhte rahe junūñ kī hikāyāt-e-ḳhūñ-chakāñ
har-chand is meñ hāth hamāre ḳalam hue
(We persist in writing blood-soaked chronicles of passion (obsession), even though our hands are repeatedly cut off.)
The key word junūn stands for revolution, the sense made obvious from the words – blood-soaked chronicles and the cutting off of hands. Writing the history of revolutionary acts is essential, despite the attendant perils, to keep their memory intact for future generations. Qalam here has two meanings. The first refers to a reed pen, which requires a constant sharpening of the writing end with a knife to make them it write again.
The other, linked meaning is decapitation. By implication, the more the hands of poets – by synecdochic application, suggestive of the heads of revolutionaries – are cut off, the more they redeem their real purpose – turning into reed pens that write about and usher in revolution for posterity to emulate.
IV
hai ġhaib-e-ġhaib jis ko samajhte haiñ ham shuhūd
haiñ khwāb meiñ hunoz jo jāg haiñ khwāb meiñ
(What we take as manifest (just) points to the (inscrutable) mystery of the beyond; those who wake up in a dream are still in a dream.)
This couplet is a genuine forebear of the Borgesian logic that describes the relationship between metaphysical reality and the illusion that this world is. We take shuhūd (signs) as the manifestations of essence, as perceptible signs of God’s realm and being, yet the terrifying fact is that we see them existing in an unreal, illusionary world. By living in this world, where we make do with arbitrary signs, how can we know the essence and the transcendent reality we yearn for? We are condemned to live within an illusion (majaz) from which it is impossible to know the transcendent reality (haq).
As these ashar reveal, Ghalib revelled naturally in delving into the complexities of ideas, reinvigorating thought with original images and symbols that strain towards new horizons.
Generally, it is less known that Ghalib contributed to the development of Urdu prose also with the publication, just before his death in 1869, of two collections of his letters, Ud-i-Hindi (The Indian Lute) and Urdū-ye moallā (The Urdu Sublime).
Published at the behest of his friend-publisher Munshi Shiv Narayan, these letters are written in a conversational tone and the colloquial idiom of Urdu, thus supplanting the ornateness of the prevalent style. The spontaneity and warmth of prose and the range of subjects, from the gossipy to the philosophical and the aesthetic, single-handedly helped transform the idiom of Urdu from the stilted style of his compatriots into a versatile instrument of expression.
Shikoh Mohsin Mirza is an author. He teaches English at the University of Lucknow.
Deed teri ā nkh ko us husn ki manzur hai
ban ke soze zindagi har shai men jo mastur hai
(Mắt bạn nhìn thấu vẻ đẹp (thực sự) của thế giới—
Sức sống tiềm ẩn trong từng yếu tố.)
– ‘ Mirza Ghalib’, Muhammad Iqbal
Đây là phần đầu tiên trong loạt bài gồm hai phần kỷ niệm cuộc đời và sự nghiệp của Ghalib vào ngày giỗ thứ 150 của ông. Phần thứ hai, xem xét cách Ghalib sống sót qua thời kỳ hỗn loạn và mở đường cho các nhà thơ cách mạng tương lai, sẽ được xuất bản vào ngày mai.
āte haiñ ġhaib se yeh mazāmīñ ḳ hayāl meñ
ġhālib sarīr-e- ḳ hāmah navā-e sarosh hai
(Những ý tưởng này đến với trí tưởng tượng từ bên kia: trong tiếng sột soạt của cây bút sậy (tôi nghe thấy) bài hát của thiên thần.)
Trong câu đối này, Ghalib bày tỏ niềm tin lâu đời rằng nguồn gốc của thơ ca là thiêng liêng và huyền bí. Âm thanh của cây bút sậy, được thay thế theo nghĩa ẩn dụ cho thơ ca, được ví như giọng nói của một thiên thần để nhấn mạnh vai trò của nguồn cảm hứng trong thiên chức của một nhà thơ. Âm thanh chói tai của cây bút sậy cào trên giấy gợi ý về những nỗ lực sáng tạo chính xác — ‘Tôi đã bị kết án lao động khổ sai để viết văn xuôi và thơ ca,’ Ghalib than thở trong một lá thư.
Qua tất cả những điều này, Ghalib ám chỉ đến cuộc đấu tranh lâu dài của người nghệ sĩ nhằm phản ánh và hiện thân trong thế giới trần thế bản chất thiêng liêng của thế giới bên kia.
Câu đối này là Ghalib cổ điển – trữ tình, cô đọng, đa nghĩa, siêu hình và được ban tặng nội dung phổ quát. Ghalib đã viết vô số câu đối Urdu thuộc loại này, trong đó cường độ vi mô tuyệt đối của ash ā r của ông đã quyến rũ tâm trí và trái tim của người đọc. Ông nợ thành tựu này nhiều như trí tưởng tượng độc đáo và sự thành thạo ngôn ngữ Urdu của mình cũng như khả năng tiếp cận hai truyền thống của hình thức ghazal .
Bao gồm một loạt các câu đối khép kín, tương tự như các câu đối anh hùng trong tiếng Anh, khuynh hướng tự nhiên của thể thơ ghazal là tạo ra một câu châm ngôn hoặc một câu cách ngôn — một thực tế đã được Ghalib khai thác trong mọi khả năng đa dạng của nó. Sher của ghazal , về mặt cú pháp và chủ đề là một thực thể độc lập, buộc nhà thơ phải trau dồi một phong cách ám chỉ, tượng trưng và quan trọng nhất là cộng hưởng với hình ảnh và ẩn dụ được tìm thấy trong truyền thống thơ ghazal có từ thế kỷ thứ bảy sau Công nguyên trong tiếng Ả Rập và đến thế kỷ thứ mười một trong tiếng Ba Tư. Thể thơ đặt ra một thách thức sáng tạo cho các nhà thơ, thúc đẩy những người khéo léo hơn mở rộng ranh giới và khả năng của ghazal, cả về mặt chủ đề và cấu trúc — và Ghalib đã làm chính xác điều đó.
Mirza Asadullah Khan Ghalib sinh năm 1797 tại Agra vào thời điểm người Anh đang củng cố quyền kiểm soát của họ ở miền bắc Ấn Độ, đặc biệt là ở Delhi và Agra. Trong thời kỳ hỗn loạn như vậy, cuộc sống trở nên hỗn loạn và bất ổn. Hoàng đế Mughal Shah Alam II đã bị hạ xuống thành một người đứng đầu danh nghĩa: năm 1803, Tướng Lake chiếm được Delhi và trả lương hưu cho ông
Những điều kiện này đã thúc đẩy sự suy tàn của giới quý tộc phong kiến mà Ghalib thuộc về. Tổ tiên của ông luôn giữ những vị trí quan trọng trong quân đội hoặc triều đình, và Ghalib không thể làm tốt hơn. Là một thành viên của giới quý tộc, Ghalib có thể lựa chọn theo tổ tiên mình vào quân đội – giờ đây dưới thời người Anh là điều không thể – hoặc trở thành một người của chữ nghĩa.
Trong nhiều thế kỷ, tại Delhi, một nền văn hóa văn chương phong phú đã thịnh hành tại triều đình và trên toàn quốc – đặc biệt được tượng trưng bằng phong tục phổ biến là mushaira (đọc thơ). Văn học không chỉ là trò tiêu khiển và giải trí được trau dồi mà còn là phương tiện để đạt được sự tôn trọng và uy tín trong xã hội. Khi những thành tựu nghệ thuật của một nhà thơ lọt vào mắt xanh của một nhà quý tộc giàu có và quyền lực, anh ta sẽ nhận được phần thưởng cũng như sự bảo trợ , đảm bảo an ninh kinh tế.
Nhưng giờ đây, văn hóa văn học bắt đầu phục vụ một mục đích khác. Nó cung cấp nơi ẩn náu khỏi sự mất mát và nhục nhã của sự bất lực trong cuộc sống thực, và, do nỗi nhớ quá khứ, sự cường điệu, ngôn ngữ giả tạo và nỗi ám ảnh với các thủ pháp tu từ trở nên tối quan trọng – tất cả đều là dấu hiệu của chủ nghĩa thoát ly và sự suy đồi.
Khoảng năm 1812, Ghalib đã chuyển đến Delhi, một thành phố được cho là sẽ cung cấp những con đường tốt hơn trong cuộc sống. Ghalib đã bắt đầu viết thơ bằng tiếng Urdu, nhưng vì tiếng Ba Tư là ngôn ngữ văn học của giới tinh hoa có học thức, nên ông đã tự học ngôn ngữ này. Chẳng bao lâu sau, ông đã viết thơ bằng tiếng Ba Tư và giành được nhiều lời khen ngợi. Ông đã noi theo hình mẫu của mình là thơ của Mīrzā Abdul-Qādir Bēdil (1642–1720), một nhà thơ Ấn Độ tài năng của sabk-e hindī ( phong cách đặc trưng của Ấn Độ trong thơ Ba Tư ).
Tập thơ Ba Tư đầu tiên của Ghalib được xuất bản vào năm 1845 với tên gọi là ḵ āna-ye ārzū . Ông khẳng định rằng ông chọn tiếng Ba Tư vì nó mang lại nhiều cơ hội hơn cho việc tự thể hiện, và luôn coi thơ Ba Tư của mình vượt trội hơn tiếng Urdu. Bất kể quan điểm của ông về thơ Ba Tư của mình là gì, ông đã xuất bản phiên bản đầu tiên của Urdu divan vào năm 1841, điều này đã đưa ông trở thành nhà thơ Urdu hàng đầu của thời đại mình, chỉ có Sheikh Muhammad Ibrahim Zauq (1789–1854), nhà thơ danh dự của triều đình Mughal, sánh ngang.
Đến năm 1850, tiếng Urdu là ngôn ngữ của triều đình, nơi Ghalib thường xuyên tham gia vào các cuộc thi Mushairas . Cuối cùng, hoàng đế Bahadur Shah Zafar, một nhà thơ tài năng, thừa nhận tài năng và thành tựu của ông, đã bổ nhiệm ông làm cố vấn thơ ca của mình sau khi Ibrahim Zauq qua đời.
Mặc dù bị các nhà thơ đối thủ đương thời chế giễu và lên án vì viết thơ khó hiểu, Ghalib đã thử nghiệm và đổi mới – cả về phong cách và nội dung – trong các ghazal của mình . Các bức thư của ông, được thu thập và xuất bản trong suốt cuộc đời ông, cung cấp bằng chứng rằng ông là một nhà đổi mới có ý thức, liên tục tinh chỉnh cách diễn đạt của mình và rút ra những ý nghĩa mới từ thế giới chủ đề hạn chế, do đó liên tục mở rộng các khả năng thơ ca.
Ông làm phong phú thêm thơ Urdu bằng những hình ảnh và biểu tượng có sức hấp dẫn triết học rộng hơn, và những bài ashar hay nhất của ông với những tình cảm chân thành và sâu sắc đã thành công trong việc đưa ghazal lên một tầm cao hơn so với sự miêu tả phù phiếm và hời hợt về tình yêu.
Không thể đánh giá được thiên tài và sự độc đáo của Ghalib cho đến khi chúng ta đọc ashar của ông một cách kỹ lưỡng, bằng cách bước vào thế giới của những liên tưởng và ám chỉ của chúng. Các phân tích ngắn gọn sau đây về bốn câu đối của ông minh họa cho phong cách và kỹ thuật đặc trưng của Ghalib:
TÔI
āgahi dāme shaneedan jis ḳ adar chāhe bichhāye
điên ā an ḳ ā hai apne ālame ta ḳ reer k ā
(Tuy nhiên, trí thông minh có thể giăng lưới lý trí: ý nghĩa của thế giới thơ ca của tôi sẽ mãi mãi khó nắm bắt.)
Câu đối được viết ra để thách thức các nhà thơ đối thủ chế giễu thơ ca khó hiểu của Ghalib là vô nghĩa và vượt quá tầm hiểu biết. Ghalib sử dụng phép ẩn dụ và sự tự phụ độc đáo để vượt qua sự phản bác đơn giản của những người chỉ trích ông. Nó cần một số lời giải thích.
Trí óc có thể giăng lưới lý trí để cố gắng hiểu ý nghĩa của những lời thơ, nhưng giống như loài chim thần thoại anqa không thể bắt được, nên ý nghĩa của những lời thơ sẽ không bao giờ được nắm bắt . Ghalib luôn mô tả những ý tưởng và suy nghĩ trừu tượng bằng những hình ảnh và biểu tượng cụ thể để tạo ra tác động lớn hơn – ở đây, lưới lý trí và ám chỉ đến anqa, loài chim thần thoại, phục vụ cho mục đích đó.
Từ anqa được sử dụng trong thành ngữ Urdu để ám chỉ sự hiếm có và cảm giác khó nắm bắt. Tuy nhiên, có những sắc thái ý nghĩa khác cần phải được làm sáng tỏ. Vì anqa là một loài chim tưởng tượng, nó đại diện cho trí tưởng tượng và tương phản với lý trí của dòng đầu tiên, do đó ngụ ý xung đột truyền thống giữa lý trí và trí tưởng tượng. ‘ alame taqreer’ của nhà thơ — theo nghĩa đen là ‘thế giới của lời nói’, và theo nghĩa bóng là thơ ca — đòi hỏi trí tưởng tượng để hiểu, chứ không phải lý luận cứng nhắc và trừu tượng dường như bất lực trước nó.
II
asal e shuh ū do o sha hid o mash ā h ū dek hai,
hair āñ h ūñ , phir mush ā hid ā hai, kis his ā b se(Bản chất của những gì được nhìn thấy, (người) nhìn thấy, và tất cả những gì được nhìn thấy là một và giống nhau:
Tôi thực sự bối rối, (không biết) làm sao để giải thích cho hành động nhìn thấy.)
Thật vậy, câu đối này nói về triết lý huyền bí của wahdatul wajūd (sự thống nhất của sự tồn tại), nhưng Ghalib đã thêm sắc thái và bóp méo chủ đề thông thường để đặt ra một câu hỏi vừa hoài nghi vừa sâu sắc. Mặc dù ý tưởng trong wahdatul wajūd rằng bản chất là cơ bản, nhưng chính hành động nhận thức tạo ra mọi thực thể riêng biệt mà chúng ta thấy xung quanh. Trong khi bản chất tồn tại trong một phạm vi vô thời gian, nhận thức về mọi thứ tồn tại trong phạm vi thời gian.
Ghalib làm mất ổn định sự hiểu biết này bằng cách đặt ra một câu hỏi tinh tế: hành động nhìn tồn tại trong cõi nào trong số các cõi này ? Bởi vì nếu hành động nhìn không xảy ra, thì cũng sẽ không có sự khác biệt riêng biệt, cũng như không cần phải nói về việc khám phá bản chất của chúng.
Bằng cách đặt câu hỏi này, Ghalib dường như chỉ ra rằng bản chất và các biểu hiện đa dạng của nó gắn chặt với nhau. Điều này làm nổi bật bản chất nghịch lý của sự tồn tại, nơi chúng ta bị ràng buộc phải liên tục cố gắng chiếm đoạt nhiều thứ như một.
III
likhte rahe junūñ kī hikāyāt-e- ḳ hūñ-chakāñ
har-chand là meñ hāth hamāre ḳ alam hue
(Chúng ta vẫn tiếp tục viết nên những biên niên sử đẫm máu về đam mê (ám ảnh), mặc dù tay chúng ta đã nhiều lần bị chặt đứt.)
Từ khóa jun ū n có nghĩa là cách mạng, ý nghĩa được thể hiện rõ ràng qua những từ – biên niên sử đẫm máu và việc chặt tay. Việc viết lịch sử về các hành động cách mạng là điều cần thiết, bất chấp những nguy hiểm đi kèm, để giữ cho ký ức của chúng được nguyên vẹn cho các thế hệ tương lai. Qalam ở đây có hai nghĩa. Nghĩa đầu tiên ám chỉ một cây bút sậy, cần phải liên tục mài nhọn đầu viết bằng dao để chúng có thể viết lại.
Nghĩa còn lại, có liên quan là chặt đầu. Theo hàm ý, bàn tay của các nhà thơ càng bị chặt – theo cách áp dụng ẩn dụ, gợi ý về đầu của những người cách mạng – thì họ càng chuộc lại mục đích thực sự của mình – biến thành những cây bút sậy viết về và mở đường cho cuộc cách mạng để hậu thế noi theo.
IV
hai ġ haib-e- ġ haib jis ko samajhte hai ñ ham shuh ū d
hai ñ khw ā b mei ñ hun o z jo j ā g hai ñ khw ā b mei ñ
(Những gì chúng ta coi là hiển nhiên (chỉ) chỉ ra bí ẩn (không thể hiểu thấu) của thế giới bên kia; những ai thức dậy trong giấc mơ thì vẫn còn trong giấc mơ.)
Câu đối này là tiền thân thực sự của logic Borges mô tả mối quan hệ giữa thực tại siêu hình và ảo tưởng về thế giới này. Chúng ta coi s huh ū d (dấu hiệu) là biểu hiện của bản chất, là dấu hiệu có thể nhận biết được của cõi và sự tồn tại của Chúa, nhưng sự thật đáng sợ là chúng ta thấy chúng tồn tại trong một thế giới không thực, ảo tưởng. Bằng cách sống trong thế giới này, nơi chúng ta làm với các dấu hiệu tùy ý, làm sao chúng ta có thể biết được bản chất và thực tại siêu việt mà chúng ta khao khát? Chúng ta bị kết án phải sống trong một ảo tưởng ( majaz ) mà từ đó không thể biết được thực tại siêu việt ( haq ).
Khi những ashar này tiết lộ, Ghalib tự nhiên thích thú khi đào sâu vào sự phức tạp của các ý tưởng, làm mới tư duy bằng những hình ảnh và biểu tượng độc đáo hướng tới những chân trời mới.
Nhìn chung, ít ai biết rằng Ghalib cũng đã đóng góp vào sự phát triển của văn xuôi Urdu bằng việc xuất bản, ngay trước khi ông qua đời vào năm 1869, hai tập thư của ông là Ud-i-Hindi (Đàn luýt Ấn Độ) và Urdū-ye moallā (Sự cao cả của tiếng Urdu).
Được xuất bản theo yêu cầu của người bạn-nhà xuất bản Munshi Shiv Narayan, những lá thư này được viết theo giọng điệu đàm thoại và thành ngữ thông tục của tiếng Urdu, do đó thay thế sự hoa mỹ của phong cách thịnh hành. Sự tự phát và ấm áp của văn xuôi và phạm vi chủ đề, từ chuyện phiếm đến triết học và thẩm mỹ, một mình đã giúp biến thành ngữ tiếng Urdu từ phong cách gượng gạo của đồng bào ông thành một công cụ biểu đạt đa năng.
Shikoh Mohsin Mirza là một tác giả. Ông dạy tiếng Anh tại Đại học Lucknow.
Discover more from TIN THƠ
Subscribe to get the latest posts sent to your email.
