Vào năm 2023 địa điểm khai quật dưới chân Ambarlikaya ở Boğazköy-Hattusha ở Thổ Nhĩ Kỳ, một tấm bia hình nêm có ngôn ngữ Ấn-Âu chưa từng được biết đến trước đây đã được đã phát hiện. Ngôn ngữ mới được phát hiện, Kalašma, thuộc hệ ngôn ngữ Anatolia-Ấn-Âu.
Tấm bia có phần giới thiệu nêu rằng một chuyên gia nghi lễ triệu hồi bằng (ngôn ngữ của) Kalašma. Văn bản nghi lễ Hittite đề cập đến thành ngữ mới là ngôn ngữ của vùng đất Kalašma. Đây là một khu vực ở rìa phía tây bắc của vùng đất trung tâm Hittite, có thể là ở khu vực Bolu hoặc Gerede ngày nay.
Giáo sư Andreas Schachner, người đứng đầu nhóm khai quật tại Hattuša, cho biết: “Những văn bản này cho thấy Anatolia là một nơi đa ngôn ngữ và đa văn hóa vào năm 2000 trước Công nguyên”.
Những tấm bia này được viết bằng tiếng Kalašma, một ngôn ngữ tương tự như tiếng Luwian được người Luwian sống ở phía nam Anatolia sử dụng và người ta biết rất ít về họ, chứa đựng những văn bản về cuộc sống hàng ngày và các lễ kỷ niệm.
Schacher cho biết: “Tất cả các văn bản thuộc trách nhiệm của nhóm khai quật Đức đều đã được công bố”.
Tiến sĩ Giáo sư Schachner cho biết, “Giáo sư Daniel Schwemer, Trưởng khoa Nghiên cứu Cận Đông Cổ đại tại Julius-Maximilians-Universität (JMU) Würzburg ở Đức, đang nghiên cứu các phát hiện chữ hình nêm từ cuộc khai quật. Ông đã chuyển đổi chúng từ chữ hình nêm sang bảng chữ cái Latinh. Sau đó, các chuyên gia ngôn ngữ học là Giáo sư Elisabet Rieken và Phó Giáo sư Ilya Yakubovitich từ Đại học Marburg đã phân tích và giải mã các văn bản. Đó là một nỗ lực của cả nhóm.”
Giáo sư Schachner cho biết không có bảng chữ cái mới nào trên các phiến đá Kalašma, nhấn mạnh rằng hệ thống chữ hình nêm, vốn rất quen thuộc với người Hittite và có nguồn gốc từ Lưỡng Hà, được sử dụng để viết.
Việc phát hiện ra một ngôn ngữ khác trong kho lưu trữ Boğazköy-Hattusha không hoàn toàn bất ngờ, như Daniel Schwemer giải thích: “Người Hittite đặc biệt quan tâm đến việc ghi chép các nghi lễ bằng ngôn ngữ nước ngoài”.
Những văn bản nghi lễ như vậy, do các thư ký của vua Hittite viết, phản ánh nhiều truyền thống và môi trường ngôn ngữ của Anatolia, Syria và Lưỡng Hà. Các nghi lễ cung cấp cái nhìn thoáng qua có giá trị vào bối cảnh ngôn ngữ ít được biết đến của Anatolia thời kỳ đồ đồng muộn, nơi không chỉ có tiếng Hittite được nói. Do đó, các văn bản chữ hình nêm từ Boğazköy-Hattusha bao gồm các đoạn văn bằng tiếng Luwian và tiếng Palaic, hai ngôn ngữ Anatolian-Ấn-Âu khác có liên quan chặt chẽ với tiếng Hittite, cũng như tiếng Hattic, một ngôn ngữ không phải Ấn-Âu. Bây giờ ngôn ngữ Kalasma được thêm vào những ngôn ngữ này.
Giáo sư Schachner cho biết: “Nội dung của các tấm bia không thực sự truyền tải thông tin quan trọng, nhưng nhờ những văn bản này, chúng ta biết rằng Anatolia là một khu vực đa ngôn ngữ và đa văn hóa vào năm 2000 trước Công nguyên. Mọi người biết và sử dụng ít nhất một vài trong số những ngôn ngữ này. Quan điểm của người Hittite về các vị thần của một khu vực khác cũng được xác nhận bởi văn bản này, bởi vì họ đã đưa các vị thần của khu vực bị chinh phục vào hệ thống của họ và tôn thờ họ. Theo cách này, họ đã cố gắng ràng buộc các khu vực đó với chính họ. Những văn bản này được viết bằng ngôn ngữ này để họ có thể bày tỏ lòng tôn kính của mình đối với vị thần mà họ mang từ Kalašma bằng một ngôn ngữ mà họ có thể hiểu được. Theo logic của người Hittite, vị thần đó sẽ không hiểu ngôn ngữ của người Hittite.”
