Niềm đam mê bất tận
Trần Văn Lưu sinh ngày 10 tháng 11 năm 1917 tại Nam Định. Hoàn cảnh gia đình anh cũng gặp khó khăn. Khi cậu bé Trần Văn Lưu đang học tiểu học Pháp Việt thì cha cậu là Trần Văn Tịnh – đóng quân ở ga Nam Định, rời bỏ cõi tạm. Vì vậy, Trần Văn Lưu chỉ có thể học hết bậc tiểu học. Phải đến khi Phòng Thương mại Hà Nội mở lớp Khoa học, Trần Văn Lưu mới tham gia lại khóa học và tốt nghiệp ở tuổi 20. Dù có chứng chỉ nhưng Trần Văn Lưu lại chọn một cam kết khác, xuất phát từ niềm đam mê với nghệ thuật mới là nghệ thuật sáng tạo. nhiếp ảnh. Để thỏa mãn đam mê, Trần Văn Lưu quyết định chọn làm nghề tự do. Anh cùng em trai là nhiếp ảnh gia Nguyễn Hồng Nghị (sau này trở thành nhà quay phim Nguyễn Hồng Nghị), cùng nhau học nhiếp ảnh và mở tiệm ảnh “A Dong Photo Shop” ở Thanh Nam.
Khi đã có đủ kinh nghiệm và vốn, hai người bắt tay vào kinh doanh và mở một tiệm ảnh ở số 2 đường Cột Cỏ (nay là Điện Biên Phủ. Thời Pháp thuộc, nó có tên là Đại lộ Puginier) gọi là “Photolier” hay “Ảnh Atelier”. Tiệm ảnh Hà Nội” cũng vậy. Studio ảnh được mở rất bài bản với Giám đốc thương mại là Trần Văn Lưu, Giám đốc kỹ thuật là Vũ Năng An. Chính Vũ Năng An là người chụp ảnh cho tiệm ảnh “Ảnh Hà Nội”. Shop”, người đã chụp hai bức chân dung Chủ tịch Hồ Chí Minh ngay sau ngày Quốc khánh 2/9/1945 để in rộng rãi cho nhân dân.
Trong thời kỳ kháng chiến toàn quốc, Trần Văn Lưu đã đưa cả gia đình ra chiến khu Việt Bắc, đặc biệt là Đại Từ – Thái Nguyên. Tại đây, ngoài việc chụp ảnh cho Phòng Đào tạo của Tổng Giám đốc Nguyễn Công Mỹ (anh trai nhà văn Nguyễn Công Hoan), Trần Văn Lưu còn chụp ảnh cho nhiều cơ quan của Chính phủ nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. young – Sự kiện đưa Trần Văn Lưu đến gần hơn với giới nghệ thuật là khi anh được mời chụp ảnh tại Hội nghị Văn nghệ Quân đội. Tại đây, Trần Văn Lưu ngây ngất ghi lại khoảnh khắc nhà thơ Thế Lư và các nữ diễn viên trang phục trước giờ trình diễn vở kịch “Đề Thám ra đi”.
Bức ảnh có giá trị đến nỗi vào năm 2000, đầu thế kỷ mới, Trần Văn Lưu đã gửi nó tham gia cuộc thi trên Tạp chí Nhiếp ảnh Pháp “Réponses Photo” và vinh dự nhận giải nhì. Tình yêu nghệ thuật càng trở nên mãnh liệt hơn khi vào năm 1949, Trần Văn Lưu gia nhập Hội Nghệ thuật Việt Nam và là thành viên điều hành của ngành nhiếp ảnh. Nhiều sự kiện, chân dung của nhà văn, nghệ sĩ qua lăng kính Trần Văn Lưu đã được ghi lại một cách ngoạn mục. Có tới 300 hình ảnh. Đây là tài sản vô giá cho lịch sử nghệ thuật của đất nước.
Bên trong Trần Văn Lưu dần dần hình thành một người nghệ sĩ thực sự đam mê, hồn nhiên và không vụ lợi. Trở về Hà Nội bình yên, Trần Văn Lưu dồn đam mê kiếm sống tại tiệm ảnh riêng. Tuy nhiên, do quy định lúc bấy giờ, Trần Văn Lưu chỉ phải chuyển tiệm ảnh của mình ra Hà Nội trong vòng vài năm. nhiều lần và cuối cùng ở lại 11 Hàng Bông. Ngôi nhà trở thành nơi anh chia sẻ với bạn bè những năm tháng đói khát. Nhưng Trần Văn Lưu vẫn sống với đam mê và sở thích của mình. Cùng với Bùi Xuân Phái, ông thử nghiệm sản xuất mực để bán nhưng không thành công. Ông viết bài cho các tạp chí nước ngoài bằng tiếng Pháp và gửi các tác phẩm nhiếp ảnh của mình tới các cuộc thi quốc tế. Tờ báo “La Pologne” của Ba Lan coi ông là cộng tác viên thân thiết và phong cho ông danh hiệu “Người bạn của Ba Lan” (Amicus Polonise).
Lòng trắc ẩn của sự trung thực
Khi tôi về làm con rể ở 60 Hàng Bông, Trần Văn Lưu vào Lục Thập Hòa Giáp. Dù ông cùng phố nhưng hơn bố chồng tôi 2 tuổi nên dù biết danh tiếng ông nhưng tôi cũng chỉ dám “kính trọng ông”. Đôi lần đi ngang qua thấy anh đi bộ, đội mũ fedora, thầm ngưỡng mộ tinh thần nghệ thuật đầy nhân ái và trong sáng của anh. Chỉ là một bức ảnh ông chụp các nghệ sĩ tại trụ sở Hội Mỹ thuật và Báo Nghệ thuật năm 1949 ở thôn Choi – Đại Từ, Thái Nguyên, trong đó có những gương mặt tiêu biểu Ngô Tất Tố, Nguyễn Xuân Sanh, Tố Hữu, Xuân Diệu, Thế Lữ, Nguyễn Huy Tường, Nguyễn Tuân hiểu rất rõ một giai đoạn của cuộc kháng chiến chống Pháp. Một bức ảnh lịch sử ghi lại khoảnh khắc lịch sử.
Phải đến những năm đổi mới tôi mới được uống trà ngon với Hoàng Cầm tại nhà riêng Trần Văn Lựu. Tôi còn nhớ một ngày còn có nhà thơ Vũ Đình Liên, nhà thơ Đoàn Phú Tú… Tôi nhận ra ở Trần Văn Lưu một tấm lòng nhân ái lạ lùng. Mùa xuân năm 2000, tôi đón Phạm Duy từ sân bay Nội Bài về Hà Nội và bắt đầu chuyến đi thăm bạn cũ kéo dài nửa tháng của nhạc sĩ làng này, trong đó có chuyến thăm nhà Trần Văn Lưu. 300 bức ảnh của các nhà văn, nghệ sĩ trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp, trong đó có Phạm Duy, được trưng bày trước mặt nhạc sĩ khiến ông rơi nước mắt. Nhờ Trần Văn Lưu, “những người mãi mãi già” như bài thơ của Vũ Đình Liên đã trở thành bất tử. Những bức ảnh tựa như một bài thơ trong trẻo “Sắc màu thời gian” của Đoàn Phú Tú: “Màu của thời gian không phải là màu xanh – Màu của thời gian là màu tím.”
Kỷ niệm cuối cùng của tôi với Trần Văn Lưu là một kỷ niệm bất ngờ. Đó là một buổi chiều mấy ngày sau Tết 2003. Hôm đó, tôi say khướt về nhà thì nhà thơ Đàm Khánh Phương đến báo tin nhiếp ảnh gia Trần Văn Lưu đã qua đời. Nhưng điều quan trọng hơn là các anh em và gia đình tôi muốn tôi viết điếu văn cho đám tang của anh ấy. Tiếc thay, đêm đó tôi và Nguyễn Trọng Tạo mua vé tàu về Huế để sáng tác một bài hát tặng một đơn vị nhân đạo. Kỷ niệm 15 năm thành lập. Vì thế tôi chỉ còn ít thời gian để viết điếu văn trên tinh thần tâm huyết với những tài liệu mà gia đình ông cung cấp. Nhưng có lẽ chính vì tinh thần hoài niệm mà tôi mới viết được điếu văn từ biệt anh. Tôi viết tiếp và Đàm Khánh Phương đợi tôi viết xong mới mang đi. Một đoạn văn viết trong phút chốc cũng đầy xót thương như những cuộc điện thoại đầy trắc ẩn và nhẹ nhàng của Trần Văn Lưu. Lòng trắc ẩn của sự trung thực. Có lẽ nhờ ký ức này mà tôi được anh phù hộ, và cho đến hôm nay tôi vẫn bình yên viết về anh.
NGUYỄN THÚY KHA
